پیش تر در مقاله “سنسور اکسیژن چیست و چه نقشی در خودرو دارد؟” به معرفی این قطعه مهم و بررسی نقش آن در خودرو پرداختیم. در این مقاله قصد داریم با علائم خرابی سنسور اکسیژن، علل خرابی و نحوه تعویض این قطعه بپردازیم. این سنسور نسبت سوخت و هوا را تنظیم کرده و نقش موثری در حفظ عملکرد موتور دارد. گازهای خروجی توسط سنسور اکسیژن اندازی گیری شده و این قطعه با کنترل عملکرد موتور، به کاهش مصرف سوخت کمک می کند. حال که به نقش سنسور اکسیژن در خودرو پی بردید، اهمیت سالم بودن این قطعه و تاثیر خرابی آن بر کار خودرو را بهتر درک می کنید. تا انتهای مطلب با ما همراه باشید تا با دلایل خرابی سنسور اکسیژن و مشکلاتی که در صورت بروز نقص در آن برای اتومبیلتان رخ می دهد آشنا شوید.

سنسور اکسیژن چیست؟

حسگر اکسیژن قطعه الکترونیکی کوچکی است که در سیستم اگزوز نصب شده و مقدار گازهای خروجی را با استفاده از دو سری سوکت و چند سیم بررسی می کند. سپس اطلاعات به دست آمده را برای ECU فرستاده و به بهینه شدن عملکرد موتور کمک می کند.

سنسور اکسیژن چه کاربردهایی دارد؟

این سنسور با اندازه گیری میزان گازهای خروجی از اگزوز و کنترل آن منجر به کاهش آلایندگی خودرو می شود. ابتدا مقدار اکسیژنی که قبل از انجام فرایند احتراق در مخلوط سوخت و هوا وجود دارد اندازه گیری می شود؛ پس از آن نوبت به بررسی مقدار گازی که بعد از احتراق از اگزوز خارج می شود می رسد. کلیه این گزارش ها به کامپیوتر ماشین ارسال شده و پس از تحلیل دستورات لازم جهت بهبود عمکرد موتور صادر می شود. نتیجه این کار تنظیم مقدار پاشش سوخت و باز شدن دریچه گاز برای ترکیب مناسب هوا و سوخت است.
پارامترهای مختلفی بر نسبت اکسیژن به سوخت اثرگذارند که از جمله این موارد می توان به دمای هوا، فشار بارومتریک، دمای مایع خنک کننده موتور و موقعیت دریچه گاز اشاره کرد. چنانچه سنسور اکسیژن مقدار اکسیژن مصرف شده طی احتراق را از اکسیژن خروجی بیشتر اندازه گیری کند، ECU پالس های انژکتور را کواه می کند تا پاشش سوخت کمتر شود. در اتومبیل های کاربراتوری سرعت انجام این فرایند کندتر است اما تغییرات خودروهای انژکتوری با سرعت بیشتری انجام شده و موتور در مدت زمان کوتاه تری به بهینه ترین شرایط خود دست می یابد.

علائم خرابی سنسور اکسیژن

در اثر معیوب بودن حسگر اکسیژن مشکلات زیادی برای خودرو ایجاد می شود؛ بنابراین آشنایی با علائم بروز این مسئله می تواند در عیب یابی سریع و جلوگیری از وقوع مشکلات جدی تر موثر باشد. در ادامه چند نمونه از نشانه های متداول خرابی سنسور اکسیژن را معرفی خواهیم کرد:

• روشن شدن چراغ چک خودرو: روشن شدن این چراغ به منزله وجود نقص جدی در قطعات اصلی موتور است. یکی از قطعات که احتمال خرابی آن وجود دارد، سنسور اکسیژن است. اما به دلیل این که ممکن است معیوب شدن قطعات مختلف مانند مشکلات کاتالیزور سبب روشن شدن چراغ چک شود، باید به وسیله دیاگ بهطور دقیق علت یابی کنید.

• افزایش مصرف سوخت: گاهی اوقات ممکن است با افزایش بی دلیل مصرف سوخت وسیله نقلیه تان مواجه شوید؛ در چنین شرایطی خرابی سنسور اکسیژن از جمله علل اصلی بروز این مشکل است. وقتی که عملکرد حسگر اکسیژن مختل می شود، ECU نمی تواند اطلاعات دقیق از نسبت هوا و سوخت به دست آورد. از این رو سوخت بیشتری وارد سیستم احتراق کرده و به این ترتیب سبب افزایش مصرف سوخت خودرو می شود.

• خروج دود غلیظ و بد بو از اگزوز: یکی دیگر از نشانه های وجود ایراد در سنسور اکسیژن، خارج شدن دود غلیظ و بد بو از اگزوز است. وقتی بیش از حد استاندارد سوخت وارد محفظه احتراق شود و یا احتراق به شکل ناقص صورت گیرد، دود خارج شده از اگزوز غلیظ بوده و بوی گوگرد یا بنزین خام خواهد داد.

• مشکل در بالارفتن از سربالایی‌ها: علامت دیگری که خبر از معیوب بودن سنسور اکسیژن می دهد، مشکل در گاز خوردن موتور به ویژه در سربالایی ها است.

• ریپ زدن: وظیفه اصلی حسگر اکسیژن تنظیم نسبت سوخت و هوا برای احتراق است؛ خرابی این قطعه تناسب را بر هم زده و سبب ریپ زدن ماشین در سربالایی می شود.

بالا رفتن غیر عادی دور موتور در حالت درجا، مکث کوتاه در لحظه شتاب گیری، افزایش تولید آلاینده ها، درست کار نکردن موتور در حالت درجا و مشکلاتی که در عملکرد کاتالیزور رخ می دهد از دیگر علائم خرابی سنسور اکسیژن اتومبیل به شمار می رود.

دلایل خرابی سنسور اکسیژن

اکنون که با علائم و نشانه های خرابی سنسور اکسیژن آشنا شدید، وقت آن رسیده که دلایل بروز مشکل در این قطعه را نیز بررسی کنیم؛ معیوب شدن حسگر اکسیژن علل متعددی دارد که در ادامه به توضیح هر یک می پردازیم:

۱. افزایش بیش‌ از حد دمای گازهای خروجی

نکته مهمی که درباره قطعات الکرونیکی خودرو وجود دارد، ظرفیت گرمایی آن ها است؛ هر قطعه ای توانایی تحمل اندازه مشخصی از دما را دارد. سنسور اکسیژن قطعه ای است که به دلیل موقعیت قرارگیری، در معرض دمای بالای گازهای خروجی از اگزوز بوده و چنانچه این دما از حد استاندارد بیشتر شود، حسگر صدمه می بیند. وجود مشکل در سیستم خنک کننده موتور و احتراق ناقص از جمله عوامل موثر بر افزایش دمای گازهای خروجی هستند.

۲. تجمع رسوب و آلاینده‌ها روی سنسور

اگر از بنزین بی کیفیت با اکتان پایین استفاده کنید، کربن و سایر رسوبات روی سنسور جمع شده و مانع از اندازه گیری دقیق نسبت اکسیژن به سوخت می شود. نشت روغن و سایر مایعات خودرو نیز سبب تجمع بیشتر آلاینده ها شده و در نتیجه سنسور زودتر خراب می شود.

۳. خرابی واشر منیفولد اگزوز

واشر منیفولد اگزوز قطعه ای است که گازهای آلاینده را از موتور به اگزوز منتقل می کند. خراب شدن واشر منیفولد باعث می شود سنسور اکسیژن با مقدار زیادی از گازهای آلاینده داغ در تماس باشد. همین امر خرابی این سنسور و مختل شدن عملکرد آن را در پی دارد.

۴. معیوب بودن شمع‌ها

از جمله دلایلی که موجب ناقص انجام شدن فرایند احتراق می شود، معیوب بودن شمع ها است. تولید دود و مواد آلاینده نیز از اثرات احتراق ناقص بوده و همان طور که اشاره شد، دود و آلاینده ها احتمال خرابی سنسور اکسیژن را افزایش می دهند.

۵. ضربه‌های فیزیکی

معمولا قطعات الکترونیکی مقاومت چندانی در برابر ضربه ندارند؛ سنسور اکسیژن هم نسبت به ضربه های فیزیکی که بر اثر تصادف ممکن است به آن وارد شود مقاومت زیادی ندارد و ممکن است آسیب ببیند.

زمان تعویض سنسور اکسیژن

عوامل متفاوتی در تعیین زمان تعویض سنسور اکسیژن تاثیرگذار هستند؛ مثلا هرگاه چراغ چک موتور روشن شد، مصرف سوخت افزایش یافت یا از قدرت موتور کاسته شد، بهتر است سنسور اکسیژن را بررسی کرده و اگر لازم است آن را عوض کنید. این مسئله را نیز در نظر داشته باشید که به طور کلی هر قطعه ای عمر مفیدی دارد و برای آن که همچنان عملکرد درستی داشته باشد و سیستم هم به خوبی به کار خود ادامه دهد باید پس از مدتی استفاده، تعویض شود.

عمر مفید سنسور اکسیژن

اگر خودرو شما قدیمی است، باید پس از طی ۴۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر حسگر اکسیژن آن را تعویض کنید. اما برای خودروهای امروزی این عدد به ۱۰۰ تا ۱۶۰ هزار کیلومتر رسیده و عمر مفید این قطعه بیشتر شده است.

آیا سنسور اکسیژن قابل تعمیر هست؟

سنسور اکسیژن دارای اجزای الکترونیکی و مکانیکی است بنابراین قابل تعمیر نبوده و در اغلب موارد تنها راه رفع مشکل تعویض این قطعه است. گاهی اوقات با تمیز کردن می توانید برای مدتی از قطعه قدیمی استفاده کنید اما این روش موقتی بوده و در نهایت باید قطعه قدیمی را با حسگر جدید جایگزین کنید. توجه داشته باشید که تعویض این سنسور کاری نیست که بتوانید خودتان انجام دهید و برای انجام این کار باید حتما به تعمیرکار ماهر مراجعه کنید.

نحوه تعویض سنسور اکسیژن

نخستین علامتی که خبر از وجود مشکل در سنسور اکسیژن خودرو می دهد، روشن شدن چراغ چک است؛ به سادگی با دیاگ زدن متوجه خواهید شد که علت این مسئله خرابی سنسور اکسیژن است یا عامل دیگری سبب روشن شدن چراغ چک شده است. تعداد سنسورهای اکسیژن خودرو به نوع و مدل آن بستگی داشته و بین ۲ تا ۴ سنسور متغیر است که احتمالا ۱ یا ۲ حسگر قبل از مبدل کاتالیستی و ۱ یا ۲ سنسور نیز بعد از آن قرار گرفته اند. دیاگ زدن در تشخیص این که کدام سنسور خراب شده کمک می کند. سنسور اکسیژن معیوب باید تعویض شود. در ادامه مراحل تعویض این قطعه را شرح می دهیم:

• مرحله اول: در ابتدا باید سنسور اکسیژن را پیدا کنید؛ این قطعه شبیه شمع خودرو بوده که یک رابط الکتریکی به آن متصل است و در لوله اگزوز قرار دارد.

• مرحله دوم: در گام بعدی باید به کمک پیچ گوشتی دو سو، اتصال الکتریکی را قطع کنید. با فشار دادن پیچ گوشتی در محل اتصال سوکت ها، آن ها را از هم جدا کنید.

• مرحله سوم: از آچار تخت ۷ یا ۸ برای باز کردن سنسور اکسیژن و جدا کردن آن از اگزوز کمک بگیرید.

• مرحله چهارم: ممکن است سنسور جدید مانند نمونه قدیمی سوکت نداشته باشد؛ در این صورت باید سوکت سنسور قدیمی را جدا کرده، سر سیم ها را لخت کنید و با ترمینال برق به سنسور جدید متصل کنید. برای پوشاندن اتصالات از چسب برق کمک بگیرید. (برای آن که بدانید کدام سیم ها باید به هم متصل شود، دفترچه راهنمای اتومبیلتان را مطالعه کنید.)

• مرحله پنجم: در این مرحله باید سنسور جدید را با استفاده از آچار تخت در جای خود سفت کنید؛ آن را در جهت عقربه های ساعت بچرخانید تا در جای خود محکم شود اما توجه داشته باشید که بیش از حد سفت شدن سنسور ممکن است به قطع شدن سیم ها منجر شود. پس حواستان به مقدار فشاری که وارد می کنید باشد.

• مرحله ششم: اکنون می توانید اتصال الکرونیکی را برقرار کنید.

• مرحله هفتم: برای آن که کد سنسور را از ECU پاک کنید کافی است سوئیچ را باز کنید ولی استارت نزنید. سپس با اسکنر عیب یاب یا دیاگ کد را پاک کنید.

• مرحله هشتم: کار تعویض سنسور اکسیژن خودرو شما تمام شده است. اکنون می توانید وسیله نقلیه تان را روشن کنید. احتمالا بلافاصله متوجه تفاوت آن با وضعیت پیشین خواهید شد.

جمع بندی

در این مطلب دانستیم که سنسور اکسیژن قطعه مهمی بوده که در تنظیم نسبت سوخت و هوا، کاهش آلاینده ها و بهینه کردن عملکرد موتور نقش دارد. همچنین با نشانه های خرابی این حسگر و دلایل بروز مشکل به طور کامل آشنا شدیم. در نظر داشته باشید که تمیز کردن این سنسور شاید به طور موقت به رفع مشکل کمک کند اما نتیجه و تاثیر آن دائمی نبوده و در نهایت شما باید سنسور معیوب را عوض کنید. برای تهیه سیم اکسیژن ۴۰۵، سنسور اکسیژن پراید و سایر قطعات یدکی مورد نیازتان می توانید به فروشگاه های اینترنتی یا مراکز معتبر فروش لوازم یدکی در سطح شهر مراجعه کنید. فراموش نکنید که عمر مفید این قطعه نهایتا ۱۶۰ هزار کیلومتر است و به منظور حفظ کارایی خودرو باید پس از طی این مسافت حتی اگر به ظاهر ایرادی در سنسور اکسیژن و عملکرد آن وجود ندارد، نسبت به تعویض این قطعه اقدام کنید.