پیش تر در مقاله “سنسور اکسیژن چیست و چه نقشی در خودرو دارد؟” به معرفی این قطعه مهم و بررسی نقش آن در خودرو پرداختیم. در این مقاله قصد داریم با علائم خرابی سنسور اکسیژن، علل خرابی و نحوه تعویض این قطعه بپردازیم. این سنسور نسبت سوخت و هوا را تنظیم کرده و نقش موثری در حفظ عملکرد موتور دارد. گازهای خروجی توسط سنسور اکسیژن اندازی گیری شده و این قطعه با کنترل عملکرد موتور، به کاهش مصرف سوخت کمک می کند. حال که به نقش سنسور اکسیژن در خودرو پی بردید، اهمیت سالم بودن این قطعه و تاثیر خرابی آن بر کار خودرو را بهتر درک می کنید. تا انتهای مطلب با ما همراه باشید تا با دلایل خرابی سنسور اکسیژن و مشکلاتی که در صورت بروز نقص در آن برای اتومبیلتان رخ می دهد آشنا شوید.

سنسور اکسیژن چیست؟

حسگر اکسیژن قطعه الکترونیکی کوچکی است که در سیستم اگزوز نصب شده و مقدار گازهای خروجی را با استفاده از دو سری سوکت و چند سیم بررسی می کند. سپس اطلاعات به دست آمده را برای ECU فرستاده و به بهینه شدن عملکرد موتور کمک می کند.

سنسور اکسیژن چه کاربردهایی دارد؟

این سنسور با اندازه گیری میزان گازهای خروجی از اگزوز و کنترل آن منجر به کاهش آلایندگی خودرو می شود. ابتدا مقدار اکسیژنی که قبل از انجام فرایند احتراق در مخلوط سوخت و هوا وجود دارد اندازه گیری می شود؛ پس از آن نوبت به بررسی مقدار گازی که بعد از احتراق از اگزوز خارج می شود می رسد. کلیه این گزارش ها به کامپیوتر ماشین ارسال شده و پس از تحلیل دستورات لازم جهت بهبود عمکرد موتور صادر می شود. نتیجه این کار تنظیم مقدار پاشش سوخت و باز شدن دریچه گاز برای ترکیب مناسب هوا و سوخت است.
پارامترهای مختلفی بر نسبت اکسیژن به سوخت اثرگذارند که از جمله این موارد می توان به دمای هوا، فشار بارومتریک، دمای مایع خنک کننده موتور و موقعیت دریچه گاز اشاره کرد. چنانچه سنسور اکسیژن مقدار اکسیژن مصرف شده طی احتراق را از اکسیژن خروجی بیشتر اندازه گیری کند، ECU پالس های انژکتور را کواه می کند تا پاشش سوخت کمتر شود. در اتومبیل های کاربراتوری سرعت انجام این فرایند کندتر است اما تغییرات خودروهای انژکتوری با سرعت بیشتری انجام شده و موتور در مدت زمان کوتاه تری به بهینه ترین شرایط خود دست می یابد.

علائم خرابی سنسور اکسیژن

در اثر معیوب بودن حسگر اکسیژن مشکلات زیادی برای خودرو ایجاد می شود؛ بنابراین آشنایی با علائم بروز این مسئله می تواند در عیب یابی سریع و جلوگیری از وقوع مشکلات جدی تر موثر باشد. در ادامه چند نمونه از نشانه های متداول خرابی سنسور اکسیژن را معرفی خواهیم کرد:

• روشن شدن چراغ چک خودرو: روشن شدن این چراغ به منزله وجود نقص جدی در قطعات اصلی موتور است. یکی از قطعات که احتمال خرابی آن وجود دارد، سنسور اکسیژن است. اما به دلیل این که ممکن است معیوب شدن قطعات مختلف مانند مشکلات کاتالیزور سبب روشن شدن چراغ چک شود، باید به وسیله دیاگ بهطور دقیق علت یابی کنید.

• افزایش مصرف سوخت: گاهی اوقات ممکن است با افزایش بی دلیل مصرف سوخت وسیله نقلیه تان مواجه شوید؛ در چنین شرایطی خرابی سنسور اکسیژن از جمله علل اصلی بروز این مشکل است. وقتی که عملکرد حسگر اکسیژن مختل می شود، ECU نمی تواند اطلاعات دقیق از نسبت هوا و سوخت به دست آورد. از این رو سوخت بیشتری وارد سیستم احتراق کرده و به این ترتیب سبب افزایش مصرف سوخت خودرو می شود.

• خروج دود غلیظ و بد بو از اگزوز: یکی دیگر از نشانه های وجود ایراد در سنسور اکسیژن، خارج شدن دود غلیظ و بد بو از اگزوز است. وقتی بیش از حد استاندارد سوخت وارد محفظه احتراق شود و یا احتراق به شکل ناقص صورت گیرد، دود خارج شده از اگزوز غلیظ بوده و بوی گوگرد یا بنزین خام خواهد داد.

• مشکل در بالارفتن از سربالایی‌ها: علامت دیگری که خبر از معیوب بودن سنسور اکسیژن می دهد، مشکل در گاز خوردن موتور به ویژه در سربالایی ها است.

• ریپ زدن: وظیفه اصلی حسگر اکسیژن تنظیم نسبت سوخت و هوا برای احتراق است؛ خرابی این قطعه تناسب را بر هم زده و سبب ریپ زدن ماشین در سربالایی می شود.

بالا رفتن غیر عادی دور موتور در حالت درجا، مکث کوتاه در لحظه شتاب گیری، افزایش تولید آلاینده ها، درست کار نکردن موتور در حالت درجا و مشکلاتی که در عملکرد کاتالیزور رخ می دهد از دیگر علائم خرابی سنسور اکسیژن اتومبیل به شمار می رود.

دلایل خرابی سنسور اکسیژن

اکنون که با علائم و نشانه های خرابی سنسور اکسیژن آشنا شدید، وقت آن رسیده که دلایل بروز مشکل در این قطعه را نیز بررسی کنیم؛ معیوب شدن حسگر اکسیژن علل متعددی دارد که در ادامه به توضیح هر یک می پردازیم:

۱. افزایش بیش‌ از حد دمای گازهای خروجی

نکته مهمی که درباره قطعات الکرونیکی خودرو وجود دارد، ظرفیت گرمایی آن ها است؛ هر قطعه ای توانایی تحمل اندازه مشخصی از دما را دارد. سنسور اکسیژن قطعه ای است که به دلیل موقعیت قرارگیری، در معرض دمای بالای گازهای خروجی از اگزوز بوده و چنانچه این دما از حد استاندارد بیشتر شود، حسگر صدمه می بیند. وجود مشکل در سیستم خنک کننده موتور و احتراق ناقص از جمله عوامل موثر بر افزایش دمای گازهای خروجی هستند.

۲. تجمع رسوب و آلاینده‌ها روی سنسور

اگر از بنزین بی کیفیت با اکتان پایین استفاده کنید، کربن و سایر رسوبات روی سنسور جمع شده و مانع از اندازه گیری دقیق نسبت اکسیژن به سوخت می شود. نشت روغن و سایر مایعات خودرو نیز سبب تجمع بیشتر آلاینده ها شده و در نتیجه سنسور زودتر خراب می شود.

۳. خرابی واشر منیفولد اگزوز

واشر منیفولد اگزوز قطعه ای است که گازهای آلاینده را از موتور به اگزوز منتقل می کند. خراب شدن واشر منیفولد باعث می شود سنسور اکسیژن با مقدار زیادی از گازهای آلاینده داغ در تماس باشد. همین امر خرابی این سنسور و مختل شدن عملکرد آن را در پی دارد.

۴. معیوب بودن شمع‌ها

از جمله دلایلی که موجب ناقص انجام شدن فرایند احتراق می شود، معیوب بودن شمع ها است. تولید دود و مواد آلاینده نیز از اثرات احتراق ناقص بوده و همان طور که اشاره شد، دود و آلاینده ها احتمال خرابی سنسور اکسیژن را افزایش می دهند.

۵. ضربه‌های فیزیکی

معمولا قطعات الکترونیکی مقاومت چندانی در برابر ضربه ندارند؛ سنسور اکسیژن هم نسبت به ضربه های فیزیکی که بر اثر تصادف ممکن است به آن وارد شود مقاومت زیادی ندارد و ممکن است آسیب ببیند.

زمان تعویض سنسور اکسیژن

عوامل متفاوتی در تعیین زمان تعویض سنسور اکسیژن تاثیرگذار هستند؛ مثلا هرگاه چراغ چک موتور روشن شد، مصرف سوخت افزایش یافت یا از قدرت موتور کاسته شد، بهتر است سنسور اکسیژن را بررسی کرده و اگر لازم است آن را عوض کنید. این مسئله را نیز در نظر داشته باشید که به طور کلی هر قطعه ای عمر مفیدی دارد و برای آن که همچنان عملکرد درستی داشته باشد و سیستم هم به خوبی به کار خود ادامه دهد باید پس از مدتی استفاده، تعویض شود.

عمر مفید سنسور اکسیژن

اگر خودرو شما قدیمی است، باید پس از طی ۴۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر حسگر اکسیژن آن را تعویض کنید. اما برای خودروهای امروزی این عدد به ۱۰۰ تا ۱۶۰ هزار کیلومتر رسیده و عمر مفید این قطعه بیشتر شده است.

آیا سنسور اکسیژن قابل تعمیر هست؟

سنسور اکسیژن دارای اجزای الکترونیکی و مکانیکی است بنابراین قابل تعمیر نبوده و در اغلب موارد تنها راه رفع مشکل تعویض این قطعه است. گاهی اوقات با تمیز کردن می توانید برای مدتی از قطعه قدیمی استفاده کنید اما این روش موقتی بوده و در نهایت باید قطعه قدیمی را با حسگر جدید جایگزین کنید. توجه داشته باشید که تعویض این سنسور کاری نیست که بتوانید خودتان انجام دهید و برای انجام این کار باید حتما به تعمیرکار ماهر مراجعه کنید.

نحوه تعویض سنسور اکسیژن

نخستین علامتی که خبر از وجود مشکل در سنسور اکسیژن خودرو می دهد، روشن شدن چراغ چک است؛ به سادگی با دیاگ زدن متوجه خواهید شد که علت این مسئله خرابی سنسور اکسیژن است یا عامل دیگری سبب روشن شدن چراغ چک شده است. تعداد سنسورهای اکسیژن خودرو به نوع و مدل آن بستگی داشته و بین ۲ تا ۴ سنسور متغیر است که احتمالا ۱ یا ۲ حسگر قبل از مبدل کاتالیستی و ۱ یا ۲ سنسور نیز بعد از آن قرار گرفته اند. دیاگ زدن در تشخیص این که کدام سنسور خراب شده کمک می کند. سنسور اکسیژن معیوب باید تعویض شود. در ادامه مراحل تعویض این قطعه را شرح می دهیم:

• مرحله اول: در ابتدا باید سنسور اکسیژن را پیدا کنید؛ این قطعه شبیه شمع خودرو بوده که یک رابط الکتریکی به آن متصل است و در لوله اگزوز قرار دارد.

• مرحله دوم: در گام بعدی باید به کمک پیچ گوشتی دو سو، اتصال الکتریکی را قطع کنید. با فشار دادن پیچ گوشتی در محل اتصال سوکت ها، آن ها را از هم جدا کنید.

• مرحله سوم: از آچار تخت ۷ یا ۸ برای باز کردن سنسور اکسیژن و جدا کردن آن از اگزوز کمک بگیرید.

• مرحله چهارم: ممکن است سنسور جدید مانند نمونه قدیمی سوکت نداشته باشد؛ در این صورت باید سوکت سنسور قدیمی را جدا کرده، سر سیم ها را لخت کنید و با ترمینال برق به سنسور جدید متصل کنید. برای پوشاندن اتصالات از چسب برق کمک بگیرید. (برای آن که بدانید کدام سیم ها باید به هم متصل شود، دفترچه راهنمای اتومبیلتان را مطالعه کنید.)

• مرحله پنجم: در این مرحله باید سنسور جدید را با استفاده از آچار تخت در جای خود سفت کنید؛ آن را در جهت عقربه های ساعت بچرخانید تا در جای خود محکم شود اما توجه داشته باشید که بیش از حد سفت شدن سنسور ممکن است به قطع شدن سیم ها منجر شود. پس حواستان به مقدار فشاری که وارد می کنید باشد.

• مرحله ششم: اکنون می توانید اتصال الکرونیکی را برقرار کنید.

• مرحله هفتم: برای آن که کد سنسور را از ECU پاک کنید کافی است سوئیچ را باز کنید ولی استارت نزنید. سپس با اسکنر عیب یاب یا دیاگ کد را پاک کنید.

• مرحله هشتم: کار تعویض سنسور اکسیژن خودرو شما تمام شده است. اکنون می توانید وسیله نقلیه تان را روشن کنید. احتمالا بلافاصله متوجه تفاوت آن با وضعیت پیشین خواهید شد.

جمع بندی

در این مطلب دانستیم که سنسور اکسیژن قطعه مهمی بوده که در تنظیم نسبت سوخت و هوا، کاهش آلاینده ها و بهینه کردن عملکرد موتور نقش دارد. همچنین با نشانه های خرابی این حسگر و دلایل بروز مشکل به طور کامل آشنا شدیم. در نظر داشته باشید که تمیز کردن این سنسور شاید به طور موقت به رفع مشکل کمک کند اما نتیجه و تاثیر آن دائمی نبوده و در نهایت شما باید سنسور معیوب را عوض کنید. برای تهیه سیم اکسیژن ۴۰۵، سنسور اکسیژن پراید و سایر قطعات یدکی مورد نیازتان می توانید به فروشگاه های اینترنتی یا مراکز معتبر فروش لوازم یدکی در سطح شهر مراجعه کنید. فراموش نکنید که عمر مفید این قطعه نهایتا ۱۶۰ هزار کیلومتر است و به منظور حفظ کارایی خودرو باید پس از طی این مسافت حتی اگر به ظاهر ایرادی در سنسور اکسیژن و عملکرد آن وجود ندارد، نسبت به تعویض این قطعه اقدام کنید.

یکی از دغدغه های این روزهای رانندگان، کاهش مصرف سوخت خودرو است. روش های مختلفی برای صرفه جویی در مصرف سوخت وجود دارد؛ از ایجاد تغییرات فنی گرفته تا اصلاح عادات رانندگی، همگی بر میزان سوختی که موتور هنگام حرکت مصرف می کند، تاثیرگذار است. یکی از تصورات رایج رانندگان درباره روش های کاهش مصرف سوخت، خلاص کردن دنده حین رانندگی است. اما این که چه ارتباطی بین خلاص کردن دنده و صرفه جویی در مصرف بنزین وجود دارد، مسئله ای است که قصد داریم در این مطلب به توضیح آن بپردازیم. به نظر شما آیا این مسئله حقیقت داشته و این روش واقعا موثر است؟ این کار چگونه می تواند مقدار سوختی که در موتور سوزانده می شود را کم کند؟ مزایا و معایب استفاده از این شیوه رانندگی چیست؟ برای یافتن پاسخ این پرسش ها تا با ما همراه باشید.

خلاص کردن خودرو یعنی چه؟

خلاص کردن خودرو یعنی دنده را در وضعیت N یا خلاص قرار دهید و به این ترتیب اتصال موتور به چرخ ها را قطع کنید. این کار با فشار دادن پدال کلاچ و تنظیم گیربکس در حالت خلاص انجام می شود. در حالت خلاص موتور اتومبیل مقاومتی نداشته و بدون هیچ نیرو و مانعی به فعالیت خود ادامه می دهد.

آیا خلاص کردن خودرو مصرف سوخت را کاهش می‌دهد؟

تصور اکثر افراد این است که چون دنده در وضعیت خلاص قرار دارد، انرژی مصرف شده توسط موتور کمتر بوده و سوخت مصرفی نیز کمتر است. اما این مسئله درباره خودروهای امروزی که سیستم انژکتور الکتریکی دارند، صحت ندارد.
در این خودروها وقتی در سرازیری پا را در حالی که خودرو در وضعیت دنده قرار دارد از روی پدال گاز برمی‌دارید، سیستم انژکتور ورود سوخت به موتور را قطع می کند ولی برخلاف تصور عموم، در وضعیت خلاص بودن دنده موتور برای ادامه کار خود به کمی سوخت نیاز دارد! در نتیجه با خلاص کردن ماشین نه تنها در مصرف سوخت صرفه جویی نمی شود، بلکه این کار می تواند مصرف سوخت را افزایش دهد. از دیگر معایب استفاده مکرر از این روش، می توان به آسیب دیدن موتور و گیربکس اشاره کرد. بنابراین به نظر می رسد خلاص کردن دنده اتومبیل در سرازیری چندان ایده مفید و مناسبی نباشد.

خلاص کردن خودرو چه تأثیری بر ایمنی آن دارد؟

ایمنی رانندگی مسئله مهمی است که باید حتما در نظر گرفته شود. وقتی دنده را در حالت خلاص قرار می دهید، از میزان کنترلی که بر خودروتان دارید کاسته می شود. از این رو در شرایط اضطراری ممکن است با تاخیر و تعلل دنده مناسب را انتخاب کنید و اتفاقات ناخوشایندی را رقم بزنید که خسارات زیادی به خودتان و سایرین وارد کند. این وضعیت در مسیرهای سرازیری به دلیل عدم درگیری موتور در هدایت اتومبیل تشدید شده و ترمز تنها پارامتری است که می توانید برای کنترل ماشین از آن کمک بگیرید. وابستگی زیاد به ترمز از معایب جدی این روش بوده و با گرم شدن بیش از حد، کارایی ترمزها کم و احتمال تصادف بیشتر می شود.

روش‌های جایگزین برای کاهش مصرف سوخت

تا اینجا دریافتیم که خلاص کردن ماشین روش مناسبی برای کاهش مصرف سوخت نبوده و حتی نتیجه عکس دارد. در ادامه چند راهکار موثر برای صرفه جویی در مصرف سوخت معرفی خواهیم کرد. با رعایت این نکات می توانید هزینه سوخت وسیله نقلیه تان را کاهش دهید.

• رانندگی با سرعت متغیر و نوسان شدید مصرف سوخت را افزایش می دهد؛ بنابراین توصیه می شود تا حد ممکن با سرعت ثابت حرکت کنید.

• انتخاب دنده متناسب با دور موتور نکته دیگری است که منجر به صرفه جویی در مصرف سوخت می شود.

• عامل موثر دیگر در کاهش مصرف سوخت ، تعویض مرتب و چند وقت یک بار فیلتر هوا و روغن موتور ماشین است.

• اگر بیش از یک دقیقه قصد توقف دارید، حتما موتور وسیله نقلیه تان را خاموش کنید.

• وجود بار اضافی در خودرو نیز می تواند مصرف سوخت را افزایش دهد. بنابراین باید وسایلی که نیاز ندارید را از اتومبیلتان خارج کنید.

• از دیگر اقداماتی که مصرف سوخت وسیله نقلیه تان را کاهش می دهد، تنظیم باد لاستیک ها است؛ کم باد بودن لاستیک ها اصطکاک با سطح جاده و به دنبال آن مصرف سوخت را افزایش می دهند. به این ترتیب با تنظیم باد لاستیک ها می توانید تا ۱۰ درصد مصرف سوخت را کاهش دهید.

سؤالات متداول

۱. آیا خلاص کردن خودرو واقعاً مصرف سوخت را کاهش می‌دهد؟

با توجه به آن چه در این مقاله بررسی کردیم، پاسخ این سوال منفی است؛ خلاص کردن خودروهای مدرن نه تنها به کاهش مصرف سوخت کمکی نمی کند، بلکه بنزین بیشتری را می سوزاند. موتور این اتومبیل ها در حالت خلاص برای روشن ماندن به سوخت نیاز دارد اما در حالت دنده و زمانی که پدال گاز را فشار نمی دهید، سیستم انژکتور پاشش سوخت را قطع می کند.

۲. آیا خلاص کردن خودرو در سرازیری ایمن است؟

خیر، به لحاظ ایمنی این کار اصلا توصیه نمی شود؛ در سرازیری ها وقتی خودرو در حالت خلاص قرار دارد از تسلط راننده بر خودرو کاسته شده و همین امر سبب وابستگی بیش از حد به ترمزها می شود که گرم شدن ترمزها و خطر تصادف را در پی دارد.

۳. آیا خلاص کردن خودرو به موتور و گیربکس آسیب می‌زند؟

وقتی دنده را خلاص می کنید، موتور بدون بار کار کرده و سبب استهلاک قطعات می شود. بنابراین از دیگر معایب استفاده از این روش می توان به آسیب دیدن موتور و گیربکس اشاره کرد.

۴. بهترین روش‌های کاهش مصرف سوخت کدام‌اند؟

برای کاهش مصرف سوخت راهکارهای بسیاری وجود دارد که از موثرترین آن ها می توان رانندگی با سرعت ثابت، تعویض به موقع دنده، استفاده از دنده مناسب حین رانندگی، کم کردن وسایل و بار اضافی و خاموش کردن اتومبیل در توقف های بیش از یک دقیقه را نام برد. این موارد هزینه یا پیچیدگی خاصی نداشته و رعایت کردن آن ها موجب صرفه جویی در مصرف سوخت خواهد شد.

جمع بندی

اکنون شما هم می دانید که رانندگی با دنده خلاص تاثیری بر کاهش مصرف سوخت خودروتان نداشته و حتی می تواند منجر به وقوع حوادث خطرناک و جبران ناپذیری شود. همچنین با روش های موثر بر کاهش مصرف سوخت وسیله نقلیه تان آشنا شدید و آموختید که با رعایت برخی نکات ساده می توانید در مصرف سوخت و هزینه های ناشی از آن صرفه جویی کنید. به این ترتیب علاوه بر افزایش ایمنی و بهبود عملکرد خودرو، به بیشتر شدن عمر مفید آن نیز کمک می کنید. با این حال از جایی که قطعات سیستم سوخت رسانی خودرو در گروه قطعات مصرفی قرار داشته و به مرور زمان فرسوده می شوند، گاهی افزایش مصرف سوخت به علت خرابی پمپ بنزین رخ داده و به تعویض این قطعه نیاز است. پمپ و درجه داخل باک ۴۰۵ جدید، پمپ بنزین پژو ٢٠۶ انژکتور، پمپ بنزین پراید کاربراتوری، صافی بنزین پژو ۴۰۵ و پمپ بنزین سایر خودروها را نیز مانند سایر قطعات خودرو می توانید از مراکز معتبر فروش لوازم یدکی یا فروشگاه های اینترنتی تهیه کرده و یا به طور کلی تهیه و تعویض را به مکانیک متخصص مورد اعتماد خود بسپارید.

اطلاعات بخش های مختلف خودرو از طریق سنسورهای متعدد به ECU ارسال می شود. برای آن که راننده از شرایط لحظه ای موتور و کلیه اجزای خودرو اطلاع داشته باشد به دیتای ارسال شده توسط این سنسورها نیاز دارد. این اطلاعات شامل گزارش وضعیت روغن موتور، بنزین، باد لاستیک ها و سایر موارد فنی خودرو می شود. هر یک از سنسورها وظیفه دریافت و انتقال اطلاعات یک بخش از خودرو را بر عهده دارند. از مهم ترین سنسورهای اتومبیل که اطلاعات بسیار ضروری و حیاتی را گزارش می دهد، سنسور اکسیژن است. برای آشنایی با این قطعه و وظایف و نحوه کار آن تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

سنسور چیست؟

به طور کلی حسگر یا سنسور قطعه ای است که تحت تاثیر محرک های فیزیکی قرار گرفته و متناسب با آن واکنش می دهند. یک سنسور محرک ها را دریافت کرده و به سیگنال های الکترونیکی تبدیل می کند؛ سپس آن را به ECU یا سایر پردازشگرها می فرستد. در حقیقت سنسور وسیله اندازه گیری متغیرهای فیزیکی یا شیمیایی بوده که در کلیه وسایل نقلیه کاربراتوری و انژکتوری به کار می رود؛ سنسور خودروهای انژکتوری داده های جمع آوری شده را به کامپیوتر ارسال کرده تا پس از تجزیه و تحلیل، مطابق با شرایط متغیرها و محرک ها فرمان لازم برای عملگرها صادر و مناسب ترین وضعیت برای هر کدام از سیستم های خودرو ایجاد شود. این مسئله در خودروهای کاربراتوری متفاوت بوده و اطلاعات برای راننده فرستاده می شود. آلارم و نشانه هایی که در پشت آمپر مشاهده می شود نحوه نمایش این اطلاعات به راننده است.
گاهی نیز سنسورهای ماشین های کاربراتوری به شکل مستقیم به عملگرها وصل شده و اطلاعات را برای آن ها می فرستند. در حقیقت به دلیل تفاوتی که بین عملکرد سنسور، ECU و عملگرها وجود دارد، تعداد و تنوع سنسورها در خودروهای انژکتوری و کاربراتوری یکسان نبوده و اتومبیل های کاربراتوری از این نظر دارای محدودیت هایی هستند. امروزه با پیشرفت تکنولوژی بر تعداد و تنوع این سنسورها افزوده شده و خودروسازان امنیت و راحتی و امکانات بیشتری را برای خودروها فراهم آورده اند.

سنسور اکسیژن چیست و چه وظایفی در خودرو دارد؟

همانطور که پیشتر اشاره کردیم، سنسورها با محرک های فیزیکی در ارتباط بوده و بر اساس اطلاعات دریافتی از آن ها هرگونه نقص و خرابی را گزارش می کنند. سنسور اکسیژن قطعه ای الکترونیکی است که اندازه گیری مقدار اکسیژن موجود در سوخت یا گاز را بر عهده دارد. این قطعه که در قسمت ورودی اگزوز قرار دارد، با اندازه گیری میزان اکسیژن موجود در گازهای خروجی از موتور خودرو، تعیین می کند که چه مقدار اکسیژن در فرایند احتراق نسوخته است. اگر اکسیژن سوخته نشده زیاد باشد، می توان نتیجه گرفت احتراق به صورت ناقص انجام شده و میزان هوا و سوخت تناسبی ندارند که در این صورت مصرف سوخت بیش از حد استاندارد خواهد بود. گزارش های سنسور اکسیژن به شکل سیگنال های حاصل از تغییر ولتاژ ۱ تا ۹ ولت به ECU فرستاده می شود؛ در صورت زیاد بودن اکسیژن، کامپیوتر خودرو تنظیمات سیستم سوخت رسانی را تغییر داده و زمان پاشش انژکتورها را متناسب با غلیظ یا رقیق بودن سوخت عوض می کند. به این ترتیب چنانچه سوخت غلیظ باشد، زمان پاشش کوتاه و اگر رقیق باشد، طولانی تر خواهد شد. به طور کلی می توان وظایف حسگر اکسیژن را به سه بخش تقسیم کرد:

• کاهش مصرف سوخت

• کاهش میزان آلایندگی خودرو

• بهبود احتراق و ارتقا بازده موتور

از آن جایی که سنسور اکسیژن یکی از اصلی ترین سنسورهای هر وسیله نقلیه ای به شمار می رود، در موتور خودروهای امروزی از دو حسگر استفاده می شود؛ اگر خودرو شما دارای یک سنسور باشد، محل قرارگیری آن قبل از کاتالیست بوده و در صورتی که اتومبیلتان دو سنسور داشته باشد، یکی قبل و دیگری بعد از کاتالیست نصب می شود. سر این سنسورها درون اگزوز بوده و پس از اندازه گیری دود خروجی از آن، گزارش ها جهت انجام اقدامات لازم به ECU ارسال می شود. پس از آن کامپیوتر بر اساس اطلاعاتی که دریافت کرده مقدار سوختی که باید درون سیلندر تزریق شود را تنظیم می کند. (کم بودن اکسیژن در اگزوز نشان دهنده زیاد بودن سوخت بوده و برعکس) خودروهای امروزی که موتور V شکل دارند، دارای ۶ یا ۸ سیلندر و ۴ سنسور اکسیژن هستند. دو سنسور اضافه هر یک روی یکی از بلوک های سیلندر نصب می شوند. در این نوع از خودروها دیتای سنسورهای موتور و مبدل کاتالیزوری اگزوز توسط کامپیوتر مقایسه شده و نتایج دقیق تری حاصل می شود که به کاهش سطح آلایندگی خودرو و مصرف سوخت آن نیز کمک می کند.

انواع سنسور اکسیژن و ساختار آن

به طور کلی دو نوع سنسور اکسیژن داریم:

• نوع تک سیم که در اتومبیل های قدیمی کاربرد داشته و گرم کن ندارد.

• نوع دوم سوکت چهار سیم است که علاوه بر داشتن گرم کن، دقت بالایی نیز دارد و در خودروهای امروزی به کار می رود. سنسورهای چهار سیم دارای دو نوع پایه بلند و پایه کوتاه بوده که در نوع و ارتفاع سوکت تفاوت دارند.

هر دو نوع سنسور اکسیژن ساختار یکسانی داشته که شامل بدنه سرامیکی یا چینی، الکترودهای پلاتینیومی، غلافی از جنس دی اکسید زیرکونیوم و المنت گرم شونده می شوند.

عملکرد سنسور اکسیژن مانند ژنراتور بوده و وقتی به اندازه کافی گرم می شود، ولتاژ تولید می کند. غلاف سنسور همان بخش سرامیکی از جنس زیر کونیوم است که درون منیفولد دود قرار می گیرد. انتهای پوسته روی منیفولد پیچ شده و الکترودها که دارای روکش متخلخل پلاتینی هستند نیز زیر حباب پوسته و در بخش سرامیکی آن قرار گرفته اند. گازهای داغی که در منیفولد دود وجود دارند، بر بخش خارجی حباب پوسته اثر می گذارند اما الکترودهای داخلی بین هوای محیط و دود اگزوز قرار گرفته و در معرض این دود نیستند. یکی از تفاوت های سنسورهای اکسیژن قدیمی و جدید وجود فضای تنفس و نفوذ هوا است؛ در سنسورهای قدیمی تک سیم برای ایجاد راه نفوذ هوا، یک سوراخ کوچک در پوسته سنسور ایجاد می شود. در مقابل، فضای کوچکی به نام کانکتور بین عایق بندی الکترودهای سنسورهای جدید دو سیم وجود دارد که تنفس و نفوذ هوا از این مجرا صورت می گیرد. این تنفس در تعیین اختلاف درصد اکسیژن موجود در اگزوز و هوای محیط موثر بوده و به تولید ولتاژ میان حباب سرامیکی منجر می شود. تولید ولتاژ با اختلاف درصد اکسیژن رابطه مستقیم دارد. یعنی هر چه این اختلاف اکسیژن بیشتر باشد، سنسور اکسیژن ولتاژ بیشتری تولید می کند. گرما عنصری ضروری برای فعالیت این سنسورها به شمار رفته و گرم کن، گرمای اولیه ای که برای شروع کار و ارسال ولتاژ نیاز است را تامین می کند. از دیگر وظایف این المنت ها جلوگیری از توقف فعالیت سنسور اکسیژن در زمانی است که موتور با دور کند برای مدت طولانی مشغول به کار است.

جمع بندی

در این مقاله به معرفی سنسور اکسیژن، بررسی ساختار و اجزای آن و نقش هایی که این قطعه در خودرو دارد پرداختیم؛ اکنون می دانیم که سنسور اکسیژن با دریافت اطلاعات و ارسال آن به کامپیوتر، مقدار اکسیژن موجود در دود اگزوز را اندازه گیری کرده و دستورات لازم جهت تنظیم عملکرد سیستم سوخت رسانی را صادر می کند. به طور کلی فعالیت این سنسور به کاهش مصرف سوخت، کاهش آلاینده ها و بهبود راندمان موتور منجر می شود. بنابراین اهمیت زیادی در عملکرد صحیح موتور داشته و در صورت مشاهده هرگونه نشانه خرابی، فورا مشکل را پیگیری کرد. چنانچه سنسور اکسیژن پراید، سیم اکسیژن ۴۰۵ یا سنسور اکسیژن ۲۰۶ شما معیوب شده است می توانید با مراجعه به فروشگاه های اینترنتی قطعات یدکی و یا مراکز معتبر فروش حضوری لوازم خودرو آن را خریداری کرده و یا تهیه و تعویض این قطعه را به طور کامل به مکانیک مورد اعتماد و باتجربه اتومبیلتان بسپارید.